Vijf vragen aan Simone Haller

In 'Vijf vragen aan' willen wij jou laten kennismaken met onze gastsprekers. Wat beweegt hen om hun verhaal te delen en wat zijn hun obstakels en bijzondere momenten die zij tegenkomen?

In 2016 werd er een film gemaakt over de oorlogsmisdadiger Riphagen en Simone weet nog hoe zij zich beledigd voelde bij het lezen van deze aankondiging. "Waarom wordt er een film gemaakt over de man die de dood van mijn oom op zijn geweten heeft?" Vorig jaar vond ze dat de tijd rijp was om het andere verhaal te vertellen. Simon Bacharach, haar oom, was een geliefd bloemenkoopman op het Rembrandtplein in Amsterdam. Simone vertelt zijn verhaal als gastspreker bij NA DE OORLOG.

Waarom wil jij jouw verhaal delen?

De Tweede Wereldoorlog is uiteraard een belangrijk deel van onze geschiedenis en moet niet vergeten worden. Ik zie mezelf als een soort hulpmiddel bij de geschiedenislessen. Ik heb het idee dat het verhaal dat ik vertel, veel meer aankomt dan enkel een lesje uit een boek. De kinderen zitten altijd ademloos te luisteren. Althans, tot het moment dat het nagesprek begint. Ik put enorm veel voldoening uit deze gesprekken. Ik probeer dan ook de nadruk te leggen op het belang van met elkaar praten, ongeacht afkomst of religie.

Ik doe voorzichtig met hen en zij doen voorzichtig met mij

Wat is voor jou de grootste uitdaging als gastspreker?

Een grote uitdaging voor mezelf is om mij niet helemaal te verliezen in het verleden. Ik zie dat om mij heen soms gebeuren en dat is iets waar ik mezelf voor wil beschermen. Ik wil niet alleen maar met de oorlog bezig zijn, maar vooral met het heden en de toekomst.

Welke ervaring als gastspreker zal jou altijd bijblijven?

Als gastspreker ben ik naar zeer diverse klassen geweest: hele kleine dorpsscholen, maar ook overvolle klassen in grote steden. Witte scholen, gemixte nationaliteiten, Christelijke scholen, openbare scholen, het maakt uiteindelijk niet uit. Ze zitten stuk voor stuk heel puur en onbevooroordeeld te luisteren naar mijn verhaal, ongeacht hun achtergrond.

De sfeer van vertrouwen in de klas tijdens de nagesprekken vind ik erg bijzonder. Vaak zijn de leerlingen heel empathisch naar mij toe. Er komt regelmatig een kind na afloop van de les naar mij toe om te vragen of het niet te zwaar is voor mij om dit allemaal te vertellen. Dat vind ik mooi. Ik doe voorzichtig met hen en zij doen voorzichtig met mij.

Vroeger werd het beestje nooit bij zijn naam genoemd

Wat heb je over jezelf geleerd tijdens het traject bij NA DE OORLOG?

Tegenwoordig kan ik wat er gebeurd is in de oorlog veel beter onder woorden brengen. Vroeger werd het beestje nooit bij zijn naam genoemd. Er werd meestal door mijn ouders gezegd dat "iemand niet meer was teruggekomen". Nu zeg ik waar het op staat en benoem ik wat er in zo'n geval meestal gebeurd is: vergast in de gaskamers.

Wat is het mooiste advies dat jij ooit hebt gekregen?

Mijn ouders zeiden altijd: "Kind, sta erboven". Mensen hebben weleens een slechte dag, zijn met het verkeerde been uit bed gestapt en zeggen dan dingen die ze niet menen. Het is beter om dat maar gauw van je af te laten glijden. Het ene oor in en het andere oor uit. Het is makkelijker als je zo in het leven staat en niet op elke slak zout legt.

Vijf vragen aan Erwin Brugmans

In 'Vijf vragen aan' willen wij jou laten kennismaken met onze gastsprekers. Wat beweegt hen om hun verhaal te delen en wat zijn hun obstakels en bijzondere momenten die zij tegenkomen?

Als zoon van een overlevende uit Auschwitz, was Erwin benieuwd naar zijn moeders persoonlijke verhaal. Niet alleen naar haar belevenissen in blok 10 in Auschwitz, waar medische experimenten werden uitgevoerd, maar ook naar voor de oorlog en hoe ze uiteindelijk weer haar leven heeft opgebouwd. Door middel van foto's "uit de oude doos" vertelde zijn moeder gedurende twee jaar haar verhaal. Erwin wil dat verhaal graag doorvertellen als gastspreker bij NA DE OORLOG.

Waarom wil jij jouw verhaal delen?

Ik denk niet alleen dat mijn verhaal relevant is voor joodse kinderen, maar juist ook voor bijvoorbeeld christelijke of islamitische leerlingen. Ik hoor wel eens geluiden uit hoeken van de Nederlandse samenleving dat de Holocaust nooit heeft plaatsgevonden. Deze mensen wil ik laten zien hoe de Holocaust voor mijn familie was en vooral dat we met z’n allen moeten voorkomen dat iets soortgelijks ooit nog eens gebeurt. Ik zie het als een opdracht voor mezelf om in te haken op de tijdgeest van nu, waarin sommigen anti-vluchteling en anti-buitenlander zijn, om geen herhaling van het verleden te laten plaatsvinden. Uiteraard kan ik dat niet in mijn eentje, maar ik kan wel mijn verhaal vertellen.

De kinderen zaten muisstil naar mijn verhaal te luisteren

Wat is voor jou de grootste uitdaging als gastspreker?

Ik zit inmiddels rond de 35 gastlessen en ik probeer elke keer weer mijn verhaal zo goed mogelijk te laten overkomen. Het is een zwaar en emotioneel verhaal, maar wel een verhaal dat verteld moet worden. Ik probeer ook een stukje geschiedenis over te brengen en bespreek dingen als de Kristallnacht en de Februaristaking. Er kwam ooit een leerling na de gastles naar mij toe en zei: ‘U huilde tijdens het vertellen, dus het is echt gebeurd. Ik vind het zo erg.’ Voor mij is het iedere keer weer een uitdaging om mijn emoties te onderdrukken en soms lukt dat niet helemaal.

Welke ervaring als gastspreker zal jou altijd bijblijven?

Dat zijn eigenlijk twee ervaringen. Een bijzonder moment was op een islamitische school in Amersfoort waar de kinderen muisstil naar mijn verhaal luisterden. Een week na mijn gastles kreeg ik een dikke envelop op mijn deurmat met allerlei tekeningen en lieve brieven van deze leerlingen. Ze bedankten mij daarin voor het zo open vertellen van mijn familieverhaal. Ja, daar doe ik het allemaal voor.

Een andere mooie ervaring was op een school in Helmond waar ik vertelde over Auschwitz, waarop zij vertelden dat zij over een paar weken op studiereis daarheen zouden gaan. Een joodse traditie is om een steentje te leggen, wanneer iemand is overleden. Na afloop van hun studiereis kreeg ik foto’s opgestuurd van de leerlingen die in Auschwitz steentjes hadden neergelegd voor de overledenen.

Bijna alle familielijnen houden op in 1943; dat is confronterend

Wat heb je over jezelf geleerd tijdens het traject bij NA DE OORLOG?

Ik vind het ontzettend bijzonder dat zo’n groep leerlingen naar Auschwitz gaat en naar aanleiding van mijn verhaal daar steentjes neerlegt. Na de verhalen van mijn moeder weet ik dat ik nooit een bezoek zal afleggen aan een concentratiekamp. Ik denk dat ik maanden zou nodig hebben om daarvan bij te komen. Ik draag mijn steentje graag bij op andere manieren, waaronder als gastspreker.

Wat is het mooiste advies dat jij ooit hebt gekregen?

Een tijd geleden heb ik geprobeerd mijn familiestamboom in kaart te brengen. Bijna alle familielijnen houden op in 1943 en dat is wel erg confronterend. Toch geeft mij dat juist extra kracht om door te gaan en trots te zijn dat ik mijn familieverhaal kan vertellen aan anderen. Ik ben trots op mijn joodse afkomst en schaam mij daar niet voor.

Vijf vragen aan Leonie Cramwinckel-Bloch

In 'Vijf vragen aan' willen wij jou laten kennismaken met onze gastsprekers. Wat beweegt hen om hun verhaal te delen en wat zijn hun obstakels en bijzondere momenten die zij tegenkomen?

Leonie, dochter van een joodse moeder en een vader met een joodse vader, kan terugkijken op een zorgeloze, fijne jeugd. Haar ouders, die allebei de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt, gaven altijd een positieve draai aan de oorlog wanneer dit onderwerp van gesprek was. De oorlog was een verschrikkelijke tijd, maar voor hen is het goed afgelopen. Leonie, zelf twintig jaar in het onderwijs gezeten en nu psychotherapeut, deelt graag haar familieverhaal als gastspreker bij NA DE OORLOG.

Waarom wil jij jouw verhaal delen?

Mijn ouders hebben op een gegeven moment hun verhaal van de oorlog verteld op de school van onze kinderen. Het echte verhaal, en niet de positieve versie die wij altijd te horen hadden gekregen. Ik vond het zo bijzonder en goed wat zij deden, dat toen dit op mijn eigen pad kwam ik niet lang hoefde na te denken. Ik ben zelf fel tegenstander van discriminatie en antisemitisme en dat is voor mij de belangrijkste reden dat ik gastspreker ben. Ik hoop dat mijn verhaal kinderen helpt hierover na te denken en het gesprek op gang te brengen

De oorlog was verschrikkelijk, maar voor hen is het goed afgelopen

Wat is voor jou de grootste uitdaging als gastspreker?

Tot nu toe ben ik voor de klas geen grote uitdagingen tegengekomen. Wat voor mij als gastspreker het moeilijkste is geweest, is het verhaal voor het eerst vertellen aan mijn familie. Ik dacht: als ik dit kan, dan kan ik alles. Ik zag herkenning en tranen in de ogen van familieleden terwijl ik aan het vertellen was. We vierden dat weekend de negentigste verjaardag van mijn moeder en alle kinderen en kleinkinderen waren er. Nadat ik klaar was met mijn verhaal, gingen de kleinkinderen nieuwsgierig om mijn moeder heen zitten. Ze hadden allerlei vragen over de oorlog. Dit was een ontzettend bijzonder moment voor mij, maar ook voor mijn moeder. Zij is mij dankbaar dat ik het familieverhaal tot op de dag van vandaag levendig hou.

Welke ervaring als gastspreker zal jou altijd bijblijven?

Ik zit bijna tegen de honderd gastlessen en elke keer dat ik mijn verhaal vertel, is het weer heftig en raken mij weer nieuwe dingen. Zelfs na zoveel keer wordt het niet opdreunen, maar is het alsof ik het elke keer opnieuw vertel. Het is een paar keer gebeurd dat 10 en 11-jarige kinderen na de gastles naar mij toe kwamen en vroegen: ‘Het raakt u wel hè, mevrouw?’ Wat hebben zij nu al meegemaakt in hun leven dat zij dat zo goed aanvoelen bij mij?

Ik dacht: als ik dit kan, dan kan ik alles

Wat heb je over jezelf geleerd tijdens het traject bij NA DE OORLOG?

Hoe meer ik in mijn familiegeschiedenis ben gedoken, hoe meer waardering ik heb gekregen voor de onvoorstelbare moed van mijn grootmoeders en tante tijdens de oorlog. Dat herken ik steeds meer in mezelf. Ook de veerkracht van mijn familie hoe zij hun leven na de oorlog weer hebben opgebouwd en de risico’s die zij onderweg hebben genomen vind ik bewonderenswaardig. Ik zie hier ook veel van mezelf in terug.

Wat is het mooiste advies dat jij ooit hebt gekregen?

Mijn ouders zijn altijd heel goed geweest om voor zichzelf te zorgen, voordat zij zich bekommerden om anderen. Zo vond mijn moeder het bijvoorbeeld niet leuk om te koken, maar was zij dol op lezen. ‘Alle tijd die ik niet lees, is verloren tijd,’ zei zij altijd. Zij zat dus dagelijks eerst haar pinda’s te eten en de krant te lezen, voordat ze begon met de maaltijd. Ook mijn vader leefde volgens diezelfde overtuiging. Hij hield erg van zeilen en had altijd één hand voor het schip en één hand voor de man. Eerst voor jezelf zorgen, voordat je dat voor anderen kunt doen.