Vijf vragen aan Yasmin Richards

In 'Vijf vragen aan' willen wij jou laten kennismaken met onze gastsprekers. Wat beweegt hen om hun verhaal te delen en wat zijn hun obstakels en bijzondere momenten die zij tegenkomen?

Yasmin vertelt het verhaal van haar Joodse opa. Hij was schrijver van beroep, maar was ook heel kritisch en dat bracht hem in de problemen. In 1933 schreef hij 'Don Quichote van München', een satirische kroniek over Hitler, om de mensen te waarschuwen. Enkele dagen na de capitulatie van Nederland werd haar opa zonder vorm van proces gevangen gezet in Duitsland. De nazi's probeerden hem onder dwang te laten bekennen, maar hij brak niet en werd uiteindelijk na acht maanden vrijgelaten. Hij dook na zijn vrijlating direct onder in Amsterdam, ging het verzet in, maar werd verraden en kwam terecht in Westerbork. Na enkele dagen wist hij met een flinke dosis moed en geluk te ontsnappen. Zijn kleindochter Yasmin staat al dertig jaar voor de klas en is sinds begin dit jaar gastspreker bij NA DE OORLOG.

Waarom wil jij jouw verhaal delen?

In de periode dat mijn opa ondergedoken zat, schreef hij een trilogie over zijn ervaringen in de oorlog. Hij wilde dat de wereld zou weten wat er gebeurd was, opdat dit nooit meer, met welke bevolkingsgroep dan ook, herhaald zou worden. Ik deel diezelfde overtuiging en dat is de grootste reden waarom ik zijn verhaal wil doorvertellen. Ik wil zijn werk voortzetten, zeker in deze tijd met steeds meer polarisatie tussen verschillende bevolkingsgroepen.

Ik geef les in het speciaal onderwijs en ben daarnaast weerbaarheidsdocent. Ik leer kinderen om voor zichzelf en anderen op te komen. Het is belangrijk dat zij uitsluiting en machtsmisbruik leren herkennen en leren waar dit toe kan leiden. In het groot, maar ook in hun eigen omgeving. Ook op het schoolplein vindt uitsluiting plaats en wordt er gepest. Kinderen van nu zijn de toekomst; daarom vind ik het zo belangrijk om juist aan hen dit verhaal mee te geven.

Ook op het schoolplein vindt uitsluiting plaats en wordt er gepest

Wat is voor jou de grootste uitdaging als gastspreker?

Ik heb er plezier in om als gastspreker voor de klas te staan, maar ik heb het natuurlijk over een beladen onderwerp. Vroeger heb ik wel eens geprobeerd de boeken van mijn opa te lezen, maar moest deze snel wegleggen. Het was te heftig voor mij. Voor het traject bij NA DE OORLOG moest ik ze wel lezen.

De uitdaging voor mezelf ligt niet zozeer in het lesgeven, omdat ik dat al jaren doe, maar wel in het zoeken naar een geschikte vorm voor dit verhaal. Het verhaal komt echt binnen. Ik wil het voor de leerlingen hanteerbaar maken, daarom heb ik gekozen om het verhaal in spelvorm te vertellen. Ik speel verschillende rollen: afwisselend mijn opa, een bewaker en mezelf.

Welke ervaring als gastspreker zal jou altijd bijblijven?

Door mijn ervaring in het onderwijs ben ik gewend dat kinderen erg directe vragen kunnen stellen. Wat ik mooi vind is dat de leerlingen niet alleen met het verhaal zelf bezig zijn, maar ook regelmatig na afloop van een gastles vragen hoe het voor mij is om dit te vertellen.

Ik geef zelf in de bovenbouw les en heb dit verhaal ook verteld aan mijn eigen leerlingen. Dat vond ik wel lastig; op andere scholen geef je een gastles en na alle vragen en discussie is het voor mij afgesloten. Dat maakt het makkelijker. Wat ik mij nog goed herinner is dat, na afloop van de gastles in mijn eigen klas, een leerling zelf begon te vertellen. Hij vertelde over zijn Syrische afkomst, zijn opa's en oma's en over zijn vlucht uit Syrië. Dit was de eerste keer dat hij hierover durfde te praten.

Leerlingen vragen ook regelmatig aan mij hoe het is om dit verhaal over mijn opa te vertellen

Wat heb je over jezelf geleerd tijdens het traject bij NA DE OORLOG?

Om helemaal in mijn opa's belevenissen te duiken, ben ik naar Keulen geweest. Daar heb ik de cel gezien die mijn opa in zijn boeken beschreef. Ook ben ik naar Westerbork gegaan. Daar heb ik lang naar de maquette van het doorgangskamp staan kijken. Waar was gevangenisbarak 51, waaruit mijn opa ontsnapte? En waar was de prikkeldraadomheining waar mijn opa uiteindelijk overheen klom?

Ik heb zoveel opgestoken, dat het moeilijk is samen te vatten. Ik was zeven jaar toen mijn opa overleed, maar ik zie veel overeenkomsten tussen ons. Mijn opa was ontzettend eigenwijs en kon niet tegen onrecht. Daar zie ik veel van mijzelf in terug.

Wat is het mooiste advies dat jij ooit hebt gekregen?

Mijn belangrijkste levensles is dat je mag zijn wie je bent en dat je daar ook voor mag uitkomen. Ik was tien jaar oud toen ik erachter kwam dat mijn familie joods was en dat ikzelf dus joods ben. Mijn familie wilde dit door de traumatische ervaringen in de Tweede Wereldoorlog verbergen. Ik heb er sindsdien altijd behoefte aan gehad om uit te komen voor wie ik ben en dat wil ik mijn leerlingen ook mee geven.

Sponsor Roba Metals

Roba Metals, van oorsprong een joods familiebedrijf, is sponsor van NA DE OORLOG. Paul Cohn, directeur van het staal- en metaalbedrijf, legt graag uit waarom.

De twee grootvaders van Paul vluchtten in de jaren '30 vanuit Duitsland naar Nederland, omdat het daar niet langer veilig was voor joden. Zij begonnen in 1937 het staal- en metaalbedrijf Roba Metals, dat bloeide tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. In deze periode werd het bedrijf onder leiding van een Verwalter, een bewindvoerder van de nazi's, leeggehaald en er bleef maar weinig van over. Na afloop van de oorlog moest het bedrijf van nul weer worden opgebouwd. Niet alleen het bedrijf was getekend door de oorlog, maar ook de familie Cohn. Veel familieleden hebben deze tijd uiteindelijk niet overleefd.

Paul Cohn: "Het gaat niet alleen om geld verdienen, maar wij zitten in een positie om iets terug te kunnen doen en dat willen wij ook graag. NA DE OORLOG leek ons een mooi doel, omdat zij niet alleen stilstaan bij wat er in het verleden gebeurd is, maar ook de link maken met het heden en de toekomst. We mogen nooit vergeten wat er gebeurd is en hoe voorkomen we dat het ooit nog eens gebeurt?"

Volgens Paul gaat het voornamelijk om een gebrek aan kennis van de huidige generatie, waardoor er veel -vaak negatief- gesproken wordt over joden. "Het is mooi dat de gastlessen van NA DE OORLOG zorgen voor meer bewustzijn over antisemitisme, ook nu nog."

Door de sponsoring van Roba Metals kan Yasmin Richards uit IJsselstein worden opgeleid. Zij vertelt het verhaal van haar opa die een boek schreef tegen Hitler en daardoor in de gevangenis belandde in Duitsland en werd gemarteld. Hij dook onder, werd verraden en ontsnapte uit Kamp Westerbork.

Vijf vragen aan Ellen-Roos Brucker

In 'Vijf vragen aan' willen wij jou laten kennismaken met onze gastsprekers. Wat beweegt hen om hun verhaal te delen en wat zijn hun obstakels en bijzondere momenten die zij tegenkomen?

De ouders van Ellen-Roos werden begin 1940 verliefd en verloofden zich enkele dagen voor het uitbreken van de oorlog. Als gastspreker bij NA DE OORLOG vertelt zij het verhaal van haar vader. Hij werd drie keer opgepakt en is alle drie de keren ontsnapt en heeft uiteindelijk weten te ontkomen. Alle vier de grootouders van Ellen-Roos hebben de oorlog niet overleefd, maar haar ouders hebben hen altijd levend gehouden door veel over ze te vertellen. Ellen-Roos houdt haar eigen vader nu levend door dit verhaal te vertellen aan de volgende generatie.

Waarom wil jij jouw verhaal delen?

Ik ben dol op geschiedenis en heb mij ook veel verdiept in de oorlog. Daarom weet ik ook veel van de context en dit komt goed van pas bij het vertellen van mijn eigen familieverhaal. Mijn vader leeft helaas niet meer, maar hij zou het prachtig gevonden hebben dat ik zijn verhaal en dat van mijn moeder levend houd. Van hem heb ik ook die interesse in geschiedenis gekregen en dat heeft hij zelfs nog doorgegeven aan mijn kinderen, zijn kleinkinderen.

Antisemitisme komt tot op de dag van vandaag nog voor en ik denk dat het vaak ontstaat uit het gebrek aan kennis. Ik weet nog dat toen ik zelf op de basisschool zat, ik een invaldocent kreeg die uit Haïti kwam. Zij vertelde hoe het was om te leven in een dictatuur. Dit verhaal is mij altijd bijgebleven en heeft mij doen realiseren hoe belangrijk persoonlijke verhalen zijn als aanvulling op reguliere lessen.

Mijn vader zou het prachtig hebben gevonden dat ik zijn verhaal levend houd

Wat is voor jou de grootste uitdaging als gastspreker?

Ik had gedacht dat ik moeite zou hebben om het hele verhaal uit mijn hoofd te kennen, maar dit ging eigenlijk helemaal vanzelf. Al zou je mij midden in de nacht wakker maken, dan kan ik je nog steeds alles vertellen.

Welke ervaring als gastspreker zal jou altijd bijblijven?

Mijn grootouders kwamen uit Rotterdam, maar hun laatste geregistreerde adres was in Heemstede. Daarom staan hun namen op het monument in deze gemeente. Eerder dit jaar gaf ik een gastles in Heemstede en na afloop van de les zei de leraar: "Trek jullie jas aan, we gaan naar het monument." Dat was heel bijzonder en mooi om deze leerlingen mee te geven. Voortaan op 4 mei, als zij bij dit monument staan, zullen zij in ieder geval één persoonlijk verhaal kennen van mensen die op dit monument staan en zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Hoe oud je ook bent, je bent nooit te oud om iets nieuws te leren

Wat heb je over jezelf geleerd tijdens het traject bij NA DE OORLOG?

Toen mijn vader 75 werd, heb ik een stamboom gemaakt van zijn familie. Dat heeft mij ook zeker geholpen bij de voorbereiding van het verhaal dat ik voor de groep vertel. Daarnaast heb ik meer bewondering gekregen voor mensen die bijvoorbeeld op het toneel staan. Ik realiseer mij nu hoe moeilijk het is om teksten te leren en vooral boeiend te leren vertellen. Ik zie het ook echt als een vak. Des te leuker dat ik het nu zelf onder de knie heb. Hoe oud je ook bent, je bent nooit te oud om iets nieuws te leren, zoals voor de klas staan. Dat heeft dit traject maar bewezen.

Wat is het mooiste advies dat jij ooit hebt gekregen?

Geluk zit in de kleine dingen. Je hoeft niet groots te denken om gelukkig te zijn. Als jijzelf en je familie maar gezond zijn, de rest volgt dan vanzelf.