Na de Oorlog in de bibliotheek

De Tweede Wereldoorlog komt steeds verder van de huidige generaties af te staan. Het delen van een persoonlijk verhaal is dé manier om vragen en gedachten over geschiedenis, oorlog en vrijheid levend en concreet te maken.

Vanaf januari 2023 duiken meerdere vertellers van Na de Oorlog de bibliotheken in om hun persoonlijke verhaal in de vorm van een lezing te delen met kinderen, jongeren en volwassenen.

De kracht van het persoonlijke verhaal!

Martijn Docters

Martijn Docters vertelt het indrukwekkende verhaal van zijn vermoorde Joodse neefjes Edo en Lexje Hornemann. In 1945 werden zij na het ondergaan van gruwelijke medische experimenten in de kelders van een verlaten schoolgebouw in Hamburg door de nazi’s vermoord. Zij werden slechts 12 en 8 jaar oud. Een verhaal dat nooit vergeten mag worden…

Discriminatie, antisemitisme en ontmenselijking
Martijns verhaal is relevant voor jong en oud. 'Naast dat ik vertel over het verleden, leg ik ook de link naar vandaag de dag. Denk aan discriminatie, antisemitisme, ontmenselijking en het belang van vrijheid, democratie en gelijke rechten. Onderwerpen die ook in deze tijd zeer actueel zijn en waarover ik na afloop met het publiek in discussie ga’, vertelt Martijn.

Het Hornemann Huis
Naast dat Martijn gastspreker is bij Na de Oorlog, is hij oprichter van het Hornemann Huis dat momenteel in ontwikkeling is. ‘Het wordt een plek waar de geschiedenis van het gezin Hornemann tot leven komt aan de hand van foto’s, persoonlijke verhalen en gastcolleges. Daarnaast word je voor dezelfde dilemma’s gesteld als waar de familie - en met hen vele andere gezinnen - tijdens de oorlog mee te maken kreeg’, aldus Martijn. Binnenkort hoopt hier de eerste bezoekers te kunnen verwelkomen.

Edo en Lexje Hornemann,
een nazi-experiment op Joodse kinderen (10+)

Verteller: Martijn Docters
Tekstschrijver/regisseur: Sara-Joan van der Kallen
Fotografie: Frank van Delft
Film: Noël van Rens
Productie: Na de Oorlog

Mede mogelijk gemaakt door Cultuur Eindhoven en het DELA Fonds.

Bekijk hier de mini-docu met Martijn Docters.

Yasmin Richards

Yasmin Richards vertelt het indrukwekkende verhaal haar opa Maurits Jacob Vles, die een satirische kroniek schreef over Hitler en daardoor in de gevangenis in Keulen belandt. Maurits wordt gemarteld en uiteindelijk weer vrijgelaten. Daarna duikt Yasmins opa onder. Dan wordt hij verraden. Maar dankzij een slim plan én een dosis geluk weet Maurits uit doorgangskamp Westerbork te ontsnappen…

Don Quichot van München
Na afloop van haar verhaal gaat Yasmin met het publiek in gesprek over thema’s als racisme, discriminatie, tolerantie en vrijheid van meningsuiting. ‘Mijn opa werd opgepakt omdat hij gebruikmaakte van het recht op vrijheid van meningsuiting toen hij zijn boek Don Quichot van München (1933) schreef. Dit recht verdween onder de nazi's en dat is een van de redenen waardoor de rechtsstaat niet meer functioneerde.’ De centrale vraag die Yasmin altijd na afloop van haar verhaal stelt is: kun en mag je alles zeggen wat je wilt?

Maurits Vles, een schrijver in verzet (10+)

Verteller: Yasmin Richards
Tekstschrijver/regisseur: Sarah van der Vlerk
Fotografie: Mijke Bos
Film: Noël van Rens
Productie: Na de Oorlog

Mede mogelijk gemaakt door ROBA Metals + Louis Polack

Bekijk hier de mini-docu met Yasmin Richards.

Marga van Praag

"Angst, eeuwige angst, dat is wat enige wat ik de Duitsers toewens, want angst is zoiets vreselijks". Jaren na de oorlog, toen ik mijn ouders over die periode interviewde, zei mijn moeder Sari dat tegen mij. Zo ongelofelijk bang moet ze zijn geweest tijdens haar onderduikperiode samen met mijn vader Max in Boskoop.

Joods en vogelvrij verklaard door de nazi's. April 1942 wordt mijn moeder op straat in Amsterdam opgepakt bij een razzia. Ze wordt gevangen gezet in het hoofdkwartier van de SD, in de voormalige meisjes HBS aan de Euterpestraat. Na 24 uur komt ze onverwacht vrij. Ze doet Aus der Fünten, tweede man van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung, sterk aan zijn nichtje denken.

Maar mijn vader en moeder ontsnapten ook samen ternauwernood aan een tweede razzia in Amsterdam, simpelweg doordat de nazi's hun voordeur per ongeluk oversloegen. Hoeveel geluk kun je hebben?

Mijn grootvader Jacques Hornemann had samen met zijn broer Mozes al voor de Eerste Wereldoorlog een slagerij in Boskoop, die verkochten ze aan hun medewerker Manus Bontekoe. Opa Sjaak verhuisde naar Amsterdam om zijn gezin een kansrijke toekomst te geven. Toen de oorlog uitbrak was het de familie Bontekoe die zorgde voor vele onderduikadressen voor een groot gedeelte van mijn familie. Manus was zeer actief in het verzet.

"Aufmachen!" Geschreeuw, een harde bons op de deur. Mijn grootouders en het jongste zusje van mijn vader, die samen op een ander adres in Boskoop zaten ondergedoken, worden opgepakt .Ze zijn verraden. Via het Huis van Bewaring in Amsterdam worden ze overgebracht naar Doorgangskamp Westerbork. Vandaar, niet veel later op transport gesteld naar Auschwitz. Daar zijn mijn grootouders en Hannie bij aankomst meteen vergast.

Mijn vader Max pakt na de oorlog zijn beroep als zanger weer op. Voor de Vara-radio groeit hij uit tot een nationale beroemdheid. Mijn moeder Sari schreef teksten voor hem. Ik word een jaar na de oorlog geboren, maar die angst hebben zij onbewust op mij overgebracht en is bij mij nooit meer weggegaan.

Na afloop van haar gaat Marga met het publiek in gesprek over thema’s als antisemitisme, uitsluiting en verzet.

Max van Praag, de Joodse stem uit de jaren'50 (10+)

Verteller: Marga van Praag
Tekstschrijver/regisseur: Rob Vriens
Fotografie:
Film: Noël van Rens
Productie: Na de Oorlog

Mede mogelijk gemaakt door de Emanuel Snatager Foundation

Saskia Goldschmidt

‘Ik heb jullie nooit met de oorlog willen belasten,’ was een bekende uitspraak van Saskia Goldschmidts vader Paul. Een man die ternauwernood concentratiekamp Bergen-Belsen overleefd had, familieleden verloren had en al op de rand van de dood verkeerde, toen hij door de Russen bevrijd werd.

Zijn verlangen werd voor Saskia een onmogelijke opdracht. Opgroeien in de schaduw van het concentratiekamp is een lastige klus. Want hoewel er bijna nooit gesproken werd over het kamp, was het dagelijks aanwezig in het ouderlijk huis.

En omdat vragen onbetamelijk waren, probeerde Saskia heimelijk zoveel mogelijk te weten te komen. Op haar eigen ‘onderduikplek’ oefende ze en bestudeerde de foto’s die de bevrijders van Bergen-Belsen van de broodmagere gevangenen gemaakt hadden. Het Dagboek uit Bergen-Belsen, dat door Renata Laqueur, de eerste vrouw van haar vader geschreven was, werd de ‘encyclopedie van haar vaders leed.’ In dat dagboek wordt verteld over de mishandelingen, de honger en het ‘Verloren Transport,’ de dodentrein waarmee Paul en Renata de laatste weken van de oorlog door Duitsland werden vervoerd.

Saskia Goldschmidt ontwikkelde als theatermaakster projecten voor kinderen en jongeren die erop gericht waren om verzwegen familieverhalen naar de oppervlakte te brengen. Tien jaar geleden begreep ze dat er een verhaal was blijven liggen. Ze deed onderzoek naar de verzwegen verhalen van haar vermoorde haar familieleden en schreef er een boek over: Verplicht gelukkig, portret van een familie. Sindsdien schrijft zij romans. De geschiedenis van haar familie en van antisemitisme, racisme en het effect van uitsluiting op kinderen en familie een thema dat in veel van haar boeken terugkeert en waarover ze graag met kinderen en jongeren in gesprek gaat.

Verplicht gelukkig (10+)