In 'Vijf vragen aan' willen wij jou laten kennismaken met onze gastsprekers. Wat beweegt hen om hun verhaal te delen en wat zijn hun obstakels en bijzondere momenten die zij tegenkomen?

Annerose vertelt het verhaal van haar vader Dick Büchel van Steenbergen, die in 1920 in Nederlands-Indië geboren wordt en later dient bij het KNIL. In 1942 wordt hij door de Japanners krijgsgevangen gemaakt en afgevoerd naar een concentratiekamp per Hellship, waarna hij werkt op een scheepswerf in Nagasaki toen daar op 9 augustus 1945 een atoombom viel. Wonder boven wonder overleeft hij de aanval: de balken van een dakconstructie boven zijn hoofd redden zijn leven. Na de Japanse capitulatie wordt Dick gerepatrieerd naar Nederlands-Indië. Daar belandt hij in de chaos van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog.

Waarom wil jij jouw verhaal delen?

“De Tweede Wereldoorlog in Azië is in Nederland zwaar onderbelicht: de gebeurtenissen zijn niet eens opgenomen in het standaard lesprogramma, terwijl het op veel Nederlanders wel een zware impact heeft gehad. Ons land was op 5 mei 1945 weliswaar bevrijd van de Duitsers, maar in Nederlands-Indië hield de Japanse bezetter de archipel nog maanden stevig in de greep. Pas na de atoombommen op Hiroshima en op Nagasaki, capituleerde Japan en eindigde de Tweede Wereldoorlog op 15 augustus 1945. Na afloop van de Nationale Indië Herdenking in 2019 kwam ik in contact met Na de Oorlog en werd ik gevraagd om gastspreker te worden. Mijn vader was net overleden en ik moest het even laten bezinken. Maar als snel werd het mij duidelijk: juist omdat deze kant van de oorlog zo onbekend is, vind ik het belangrijk om zijn verhaal te delen. Ik weet zeker dat mijn vader dit prachtig had gevonden.”

"De gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Azië zijn zwaar onderbelicht."

Wat is voor jou de grootste uitdaging gedurende dit traject?

“Mijn vader was fotograaf en documenteerde zijn memoires goed, waardoor ik over veel boeiend materiaal beschikte. Het terugbrengen van zijn verhaal naar een kernachtig geheel was een pittige kluif: er is zoveel te vertellen en te laten zien. Gelukkig kreeg ik bij de uitwerking van het verhaal de hulp van een theatercoach. Voor mij was het in elk geval belangrijk om niet alleen over de gruwelijkheden die hebben plaatsgevonden te vertellen. Mijn vader was bijzonder veerkrachtig; hij had een enorme overlevingsdrive en zocht het positieve in de kleinste dingen. Dat is een levensles die ik als gastspreker graag wil overdragen: je kan de grootste ellende meemaken, maar hoe je daarmee omgaat, is bepalend voor de rest van jouw leven.”

Welke ervaring van dit proces zal jou altijd bijblijven?

“Het is bijzonder om te zien dat mensen echt geraakt worden door het verhaal van mijn vader. Aanvankelijk had ik geen idee welke reacties ik kon verwachten van een schoolklas, maar de leerlingen hangen echt aan mijn lippen. Na afloop worden er veel belangstellende vragen gesteld: het verhaal is niet alleen aangrijpend, maar voor velen ook nieuw. Daarnaast leggen kinderen tijdens de gastles vaak zelf de link naar het heden: er is ergens anders in de wereld nog steeds oorlog. ‘Hoe is dat mogelijk na alles wat er is gebeurd?’, vragen ze zich af.”

"Mensen worden echt geraakt door het verhaal van mijn vader”

Wat heb je over jezelf geleerd tijdens het traject bij Na de Oorlog?

“Hoewel mijn vader positief was ingesteld, was hij niet altijd de makkelijkste. Toen ik opgroeide, werd er niet veel over de oorlog gesproken. Zonder het te benoemen was zijn voorgeschiedenis echter levensgroot in huis aanwezig; dat had een enorme impact op zowel mij als mijn twee zussen. Later is hij veel meer gaan praten, zeker als je ernaar vroeg. In 2014 ben ik met mijn vader en zussen naar Japan gegaan, waar we onder meer Nagasaki bezochten. Hij heeft ons tijdens de reis genoeg munitie gegeven om zijn verhaal over te dragen aan weer een volgende generatie. Daar is de tijd nu rijp voor: tijdens het traject heb ik ervaren dat ik alles een plek heb weten te geven.”

Wat is het mooiste advies dat jij ooit hebt gekregen?

“Mijn vader koesterde geen wrok tegenover de Japanners. Hij kon zich inleven in de andere partij; de meesten waren ook maar gewone mensen die veel van hen voerden noodgedwongen orders op. Wel kon hij rancune voelen tegenover specifieke personen die zich naar zijn mening (zeer) onmenselijk gedroegen. Mijn vaders advies neem ik dan ook ter harte: stel je oordeel uit en vorm dan pas je mening. Verplaats je eerst in de ander: waar komt hij of zij vandaan, wat heeft diegene meegemaakt en onder welke omstandigheden? Met andere woorden: blijf meten met de menselijke maat.”

Over het leven van Dick Büchel van Steenbergen verscheen in 2019 een boek geschreven door Gregor Vincent: De man die Nagasaki overleefde.