In 'Vijf vragen aan' willen wij jou laten kennismaken met onze gastsprekers. Wat beweegt hen om hun verhaal te delen en wat zijn hun obstakels en bijzondere momenten die zij tegenkomen?

Esther vertelt het indringende verhaal van haar vader Mart Spiro, die tot de eerste groep Joden behoort die op transport wordt gesteld door de nazi's in Amsterdam. Mart springt uit de trein en weet te ontsnappen. Zijn ouders komen via Westerbork in Auschwitz terecht en worden daar vermoord door de nazi's.

Waarom wil jij jouw verhaal delen?

‘We willen niet nog een keer meemaken wat er is gebeurd. Daarom is het belangrijk om persoonlijke familieverhalen te delen. Daarnaast is het geven van gastlessen een mooi eerbetoon aan mijn vader. Met nieuwe ogen kijk ik naar mijn familiegeschiedenis. Hoe vond mijn opa het dat zijn zoon uit de trein sprong, was hij angstig of juist opgelucht? En hoe zou het voor mijn vader zijn geweest dat zijn moeder is vergast? Hierover sprak hij wel, maar dit bracht hij meer als een voldongen feit. Maar de heftige emoties die dit losmaakt, heeft mijn vader ongetwijfeld wel gevoeld.’

‘Met nieuwe ogen kijk ik naar mijn familiegeschiedenis’

Wat is voor jou de grootste uitdaging gedurende dit traject?

‘Tijdens de gastles beschrijf ik de treinreis van mijn grootouders naar Auschwitz en vertel ik hoe mijn oma daar is vergast. Dat vond ik ongelofelijk moeilijk om te doen. Het was voor mij geen achterliggend feit meer, het werd een emotionele reis door mijn familieverleden. Dit hele proces heeft me meer energie gekost dan ik vooraf had gedacht. Ook de reacties van de leerlingen komt wel even bij me binnen; het verhaal maakt een diepe indruk. Maar het traject heeft me ook ontzettend veel gebracht. Doordat je gaat wroeten in het verleden krijg je steeds meer verrijkende inzichten en weet je dingen beter een plek te geven.’

Welke ervaring van dit proces zal jou altijd bijblijven?

‘Ik vond de fotoshoot bij het Spoorwegmuseum in Utrecht voor de website van Na de Oorlog erg bijzonder. Ik stapte in een soortgelijke trein die mijn vader en grootouders heeft afgevoerd; dan gaat er wel iets door je heen. Maar ook de reactie van een leerkracht maakte indruk. Hij zei: ‘Als de leerlingen na zes vwo-jaren van school komen en terugkijken op wat ze hebben geleerd over de Tweede Wereldoorlog, dan is dit hét verhaal wat ze onthouden.’ En dat is wat je wil bereiken: een blijvende impact.’

'Dit is hét verhaal dat de leerlingen onthouden'

Wat heb je over jezelf geleerd tijdens het traject bij Na de Oorlog?

‘Voor mij vielen alle puzzelstukjes op z’n plek. Ik ben na mijn vwo-diploma Rechten gaan studeren, omdat ik graag aan de slag wilde als jurist voor de Anne Frank Stichting. De toenmalige advocaat zei destijds tegen me: ‘Dit werk is ontzettend heftig en houd je maximaal maar 1,5 jaar vol, zeker gezien jouw Joodse achtergrond.’ Ook heb ik half jaar een lerarenopleiding gevolgd, maar uiteindelijk ben ik een andere richting ingeslagen. Nu ik regelmatig voor de klas sta en over de impact van de Tweede Wereldoorlog op een gewone familie, mijn familie, kan vertellen, is voor mij de cirkel rond.’

Wat is het mooiste advies dat jij ooit hebt gekregen?

‘Dum spiro spero - zo lang ik ademhaal, hoop ik - is ons familiemotto. De positieve levenshouding van mijn vader heeft me veel gebracht. Zo zei hij dikwijls: ‘Je bent verantwoordelijk voor je eigen daden, maak daarom altijd je eigen keuzes.’ Mijn vader kon bijvoorbeeld woest worden als iemand het woord ‘moffen’ gebruikte. Volgens hem mocht je de Duitsers niet over één kam scheren; er waren immers goede en slechte Duitsers. Door ze onder een noemer weg te zetten ben je immers geen haar beter dan de nazi’s, vond hij. Dat is een levensles die ik niet alleen ter harte heb genomen, maar ook uitdraag tijdens mijn gastlessen. Met de leerlingen heb ik het in nagesprek bijvoorbeeld over het gebruik van het woord ‘kutmarokkanen’; waarom noem je iemand zo? En wat doet het met iemand om zo weggezet te worden? De koppeling naar het heden levert vaak veel mooie en waardevolle dialogen op.’